Coraz więcej ludzi zdaje sobie sprawę, że na Bliskim Wschodzie mieszkają chrześcijanie. Jest ich stosunkowo niewielu, ale są – a ich tradycje i historia są o tyle wyjątkowe, że sięgają aż do czasów Dziejów Apostolskich i pierwszych wspólnot chrześcijańskich na świecie.
Chrześcijanie na Bliskim Wschodzie łączą się ze wspólnotą na całym świecie podczas Wielkiego Postu, Wielkiego Tygodnia oraz Wielkanocy. Poznaj ich tradycje i zwyczaje!
„Duże święto”… i to dwa razy, a urlop na życzenie!
Wielkanoc w Ziemi Świętej jest dla tamtejszych chrześcijan najważniejszym świętem w roku. Kryje w sobie bowiem największą i kluczową tajemnicę wiary. To dlatego bardzo często nazywane jest przez chrześcijan na Bliskim Wschodzie „dużym świętem”. „Małym świętem” z kolei określane jest Boże Narodzenie. Z uwagi jednak na dużą różnorodność obrządków na Bliskim Wschodzie, najczęściej święto jest obchodzone dwa razy (z wyjątkiem tych lat, kiedy terminy w kościołach katolickich i prawosławnych nakładają się na siebie).
W wielu krajach, na przykład w Palestynie, Wielkanoc nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy. Co ciekawe, wolne mają wszyscy w Boże Narodzenie, a w Wielkanoc nie. Przyczyną tego stanu rzeczy jest wiara większości mieszkańców (muzułmanów). Uznają oni Chrystusa za proroka, a więc mogą świętować Jego narodziny. Nie uznają jednak, iż został ukrzyżowany i zmartwychwstał. Stąd chrześcijanie na czas obchodów Wielkanocy muszą w pracy brać sobie wolne.
Wielki Post
Popularnym w Polsce jest post od słodyczy lub od kawy. Na Bliskim Wschodzie zdarzają się tego rodzaju posty. Częstą praktyką jest jednak również stopniowe wycofywanie z codziennego menu nabiału, następnie ryb, a następnie mięsa.
Popularnym jest również słuchanie chrześcijańskiej muzyki pasyjnej w tym okresie. Poszczególne obrządki posiadają swoje pieśni pasyjne, często w językach innych niż arabski. Istnieją również pieśni (najczęściej w języku arabskim) słuchane przez chrześcijan niezależnie od obrządku. Niektóre z nich nie są pieśniami liturgicznymi, jednak towarzyszą chrześcijanom w życiu codziennym. Jedną z najpiękniejszych pieśni przetłumaczyłam na język polski.
Oczywiście podczas Wielkiego Postu nie odbywają się wówczas śluby i wesela.
Via Dolorosa
Droga Krzyżowa jest tradycją znaną na całym świecie. W Jerozolimie ma jednak szczególny wymiar – z oczywistych względów. Jerozolimska Droga Krzyżowa nosi nazwę Via Dolorosa i przemierzają ją pielgrzymi przez cały rok, nie tylko w Wielki Piątek.
Droga Krzyżowa w Jerozolimie ma wymiar symboliczny – miasto od czasów Chrystusa było przebudowywane. Ogólny zarys trasy, którą przemierzył wówczas Chrystus jest zachowany. Przede wszystkim zaś Droga nic nie straciła ze swojego przekazu duchowego, a to najważniejsze.
Wielki Tydzień
Wielki Tydzień rozpoczyna się od Niedzieli Palmowej, której towarzyszy wielka procesja chrześcijan z całej Ziemi Świętej w Jerozolimie. W rękach trzymają liście palmowe. Prawdziwe! Te „nasze” polskie trochę są dla nich dziwne, choć rozumieją oczywiście, że w naszym klimacie nie ma prawdziwych palm.
Procesja kroczy od kościoła w Betanii, z Góry Oliwnej do bram Jerozolimy. Pomimo że architektura miasta mocno się zmieniła od czasów Chrystusa, to jednak sama idea tej drogi jest praktycznie wyjęta z Ewangelii. Z historycznego punktu widzenia gałązka palmy mogła być symbolem zwycięstwa i triumfu. Tymczasem osiołek postrzegany był jako zwierzę pokoju (nie wojny, jak w przypadku konia).
Kolejne dni Wielkiego Tygodnia mają swoje specjalne nazwy zaczynając od czwartku. I tak Wielki Czwartek nosi nazwę „Czwartku Tajemnic” tudzież „Czwartku Sakramentów” (bo sakrament i tajemnica to po arabsku to samo słowo). Piątek nazywany jest Wielkim lub „Smutnym”, sobota nazywana jest „Sobotą Światła”.
Jeśli chodzi o liturgię sprawowaną w kościołach łacińskich (rzymsko-katolickich), nie różni się ona od tej w Polsce. W Wielki Piątek częścią tradycji jest nabożeństwo Pogrzebu Chrystusa.
Wielkanoc w Ziemi Świętej
W Niedzielę Wielkanocną na ulicach zobaczyć można bardzo dużo ludzi. Dla chrześcijan będących w mniejszości świętowanie na ulicach jest formą zaznaczenia swojej obecności. Można usłyszeć radosne okrzyki, zobaczyć krzyże i świece.
W Niedzielę Wielkanocną chrześcijanie pozdrawiają się słowami „Al-Masih qam!” – Czyli „Chrystus zmartwychwstał!”. A odpowiedź – pewnie każdy już się domyśla: „Haqqan qam!” – „Prawdziwie zmartwychwstał!”
Trudności chrześcijan w Ziemi Świętej
W Ziemi Świętej chrześcijanie stanowią niewielki procent społeczności zarówno po stronie palestyńskiej jak i izraelskiej. Należą jednak do społeczności arabskiej, a przez to zdarza się, iż spotykają ich utrudnienia w swobodnym wyrażaniu wiary. Jeśli chodzi o reakcje muzułmanów, zasadniczo nie utrudniają chrześcijanom świętowania. Słychać jednak z ich strony głosy, iż wedle islamu to nie Chrystus, lecz ktoś do Niego podobny został ukrzyżowany.
Jeśli chodzi o traktowanie, z jakim spotykają się chrześcijanie ze strony Żydów, miejscem generującym spory jest Jerozolima. Spory te nasilają się w ostatnich latach. W teorii w Jerozolimie są dzielnice chrześcijańskie i to w nich znajduje się choćby Bazylika Grobu. A jednak choćby w 2022 roku lokalni chrześcijanie nie mogli dostać się do kościoła na Starym Mieście w Jerozolimie. Dochodziło nawet do dość absurdalnych sytuacji, kiedy na Stare Miasto wpuszczani byli turyści i pielgrzymi zgłaszający żołnierzom chęć dostania się do kościoła, a lokalnym chrześcijanom oraz pielgrzymom z innych krajów arabskich zabroniono wejścia.
Dużym echem w social mediach odbiła się sytuacja pewnego pielgrzyma z Egiptu, który wiele lat oszczędzał pieniądze na przyjazd do Jerozolimy na Wielkanoc. Gdy już mu się to udało, wojsko izraelskie zabroniło mu wejścia do Bazyliki tylko dlatego, że jest Arabem. Jego smutne świadectwo znalazło się nawet w telewizji. Jeden z lokalnych influencerów w Betlejem był tym tak poruszony, że skrzyknął całą swoją społeczność, aby… odnaleźć tego pana i osobiście zabrać go do Jerozolimy. Już nie było to co prawda w dzień świąteczny, jednak spełniło się marzenie starego pielgrzyma ?
Cud ognia w Jerozolimie
Jedna z najbardziej rozpoznawalnych tradycji wielkanocnych tradycji prawosławnej jest wynoszenie przez kapłana ognia z Grobu Chrystusa. Przed wejściem do Grobu kapłan jest przeszukiwany celem znalezienia źródeł ognia. Tradycja bowiem głosi, że ogień zapala się wewnątrz grobu samoistnie. Ogień ten następnie przekazują sobie wierni na świecach. Tak wypełniają całą świątynię. Istnieją świadectwa o tym, iż ogień ten nie parzy wiernych.
Chociaż jest to tradycja prawosławna, identyfikują się z nią chrześcijanie wszystkich denominacji w Ziemi Świętej.
Arabskie tradycje wielkanocne – Ma’maoul
Ma’amoul, znane również jako wielkanocne ciastka z kruchego ciasta, są częścią arabskich chrześcijańskich obchodów Wielkanocy. Jest to rodzaj ciasta nadziewanego daktylami, pistacjami, orzechami włoskimi, migdałami, figami i innymi nadzieniami wybranymi przez piekarza. Ciasteczko jest dekorowane ręcznie lub za pomocą drewnianych foremek, na których umieszcza się tradycyjne wzory.
Ma’amoul ma dla arabskich chrześcijan wiele symbolicznych znaczeń. Okrągłe ciastko symbolizuje koronę cierniową, a podłużne gąbkę, na której podano Chrystusowi ocet.
Ciekawi Cię świat chrześcijan Bliskiego Wschodu, a szczególnie w Ziemi Świętej? Dołącz do darmowej listy mailingowej, a otrzymasz dostęp do programu treści na temat Ziemi Świętej, muzyki oraz opowiadań historycznych!