Rękodzieło z drzewa oliwnego jest głęboko zakorzenioną tradycją w Ziemi Świętej, a szczególnie w Betlejem. Mówi się, że rzemiosło to dotarło na te tereny już w IV wieku. To wówczas rozpoczął się ruch pielgrzymkowy do miejsc świętych. Jednym z nich jest Bazylika Narodzenia Pańskiego w Betlejem, jeden z najstarszych kościołów na świecie.
Rękodzielnicy z Betlejem
To greccy mnisi prawosławni nauczyli lokalnych mieszkańców rzeźbić w drewnie oliwnym. Sztuka ta rozwinęła się i stała się ważną gałęzią przemysłu w Betlejem i pobliskich miastach, Beit Sahour i Beit Jala. W XVI i XVII wieku, kiedy do Ziemi Świętej przybywało coraz więcej franciszkanów, rzemiosło udoskonalono dzięki wsparciu mistrzów z Włoch.
Dziś rękodzieło z drzewa oliwnego nadal stanowi główne źródło dochodu dla palestyńskich chrześcijan w Betlejem. Głównymi nabywcami są chrześcijańscy pielgrzymi odwiedzający miasto w okresie Bożego Narodzenia. Z drzewa oliwnego rzeźbi się krzyże, pudełka, ramy do obrazów, okładki na historyczne i stare książki, świeczniki, różańce, urny, wazony i ozdoby świąteczne, a także sceny Świętej Rodziny. Gałęzie drewna oliwnego dostarczane są z gajów oliwnych w pobliskich wioskach.
Prawdziwy punkt zwrotny w rozwoju sztuki z drewna oliwnego nastąpił jednak około XIV wieku. Wtedy to bracia franciszkanie otworzyli w Betlejem szkołę. Oprócz nauczania przedmiotów teoretycznych, promowali również wytwarzanie rękodzieła jako zajęcie przynoszące dochód. Rzemieślnicy szybko uczyli się nowych technik rzeźbienia w drewnie oliwnym. Zaczęli wytwarzać różne przedmioty kultu religijnego, takie jak krzyże, różańce, elementy wyposażenia liturgicznego czy szopki. Od tego czasu rodziny specjalizujące się w tym rzemiośle przekazują sobie techniki rzeźbienia z pokolenia na pokolenie, z ojca na syna.
Mozaika odcieni drzewa oliwnego
Drewno oliwne jest dość miękkie i relatywnie łatwe do rzeźbienia. Piękno wyrobów uzupełnia naturalna mozaika odcieni drzewa (od bardzo jasnego po ciemny brąz), która czyni każdy wyrób unikatowym.
Jeszcze dziś dobrobyt wielu rodzin betlejemskich zależy od rzemiosła związanego z drewnem oliwnym. Co dwa lata drzewa oliwne muszą być przycinane, aby dawały więcej i lepszych owoców. Te przycięte gałęzie później poddawane są suszeniu, a następnie trafiają do warsztatów rękodzielników.
Jeden kawałek drewna oliwnego przechodzi przez różne etapy i często wymaga pracy wielu rzemieślników, zanim przybierze swój ostateczny kształt, który jest gotowy do sprzedaży. Po zakończeniu tej pracy, rzemieślnicy szlifują i polerują wyroby. Ostatnim etapem jest powlekanie figurek woskiem oliwnym, który nadaje im naturalny połysk. Obecnie do najbardziej popularnych przedmiotów należą szopki, misterne krzyże i ozdoby choinkowe. Coraz większą popularnością cieszą się również przedmioty niereligijne, takie jak naczynia kuchenne, podstawki, wielbłądy czy osiołki.
Wizyta w warsztacie rękodzielniczym w Betlejem
Niektórzy z lokalnych rzemieślników otwierają swoje miejsca pracy dla zwiedzających, aby mogli oni zobaczyć etapy procesu produkcyjnego. W Betlejem kilka słynnych warsztatów znajduje się na terenie starego miasta. W sklepach, które znajdują się tuż obok warsztatów, turyści i pielgrzymi z całego świata kupują tradycyjne drewniane pamiątki. Część procesu produkcji odbywa się w domach. Pisałam o tym w artykule na temat różańców.
Rzeźby z drewna oliwnego z Palestyny można dziś spotkać w domach chrześcijan na całym świecie. Niektóre spółdzielnie i przedsiębiorstwa specjalizują się w eksporcie swoich dzieł sztuki do różnych miejsc za granicą. Ponadto, dzięki rozwojowi dzisiejszej technologii, te piękne, tradycyjne przedmioty można również kupić przez Internet. Dzięki sprzedaży tych przedmiotów na rynkach międzynarodowych, rzemieślnicy mogą nadal dążyć do zachowania swojego tradycyjnego rzemiosła. Jednocześnie zapewniają sobie środki do życia, co okazało się zbawienne szczególnie w trakcie pandemii COVID, która uniemożliwiła pielgrzymom podróżowanie do miejsc świętych na wiele miesięcy.
Odkryj kolekcję rękodzieła z drzewa oliwnego w sklepiku Dzisiaj w Betlejem!
