Chrześcijanie w Palestynie – kim są?

Współcześni chrześcijanie mieszkający w Ziemi Świętej są potomkami ludów mieszkających w tej Ziemi od ponad 2000 lat – Kanaanejczyków, Jebusytów, Aramejczyków, Filistynów, Żydów, Rzymian i Arabów. Palestyna została zarabizowana wraz z ekspansją islamu z Półwyspu Arabskiego w VII w n.e. Wówczas język arabski – język rosnącej wspólnoty muzułmanów, zaczął być stopniowo przyjmowany przez chrześcijan w życiu codziennym wypierając wcześniejsze lingua franca regionu – język aramejski i grecki. Kolejnym wydarzeniem historycznym, które mocno wpłynęło na dalsze losy chrześcijan Bliskiego Wschodu są wyprawy krzyżowe. Następnie Bliski Wschód został opanowany przez Imperium Osmańskie. Kolejnym etapem wpływów był mandat brytyjski nad Palestyną, dający zalążek dla obecnego konfliktu politycznego. Każdy z tych wspomnianych okresów miał wpływ na kształtowanie się tożsamości chrześcijan palestyńskich, niejednokrotnie stawiając przed nimi ogromne wyzwania.

                Współczesna tożsamość narodowa palestyńska (nie tylko chrześcijańska) jest ukształtowana na skutek wydarzeń politycznych ostatnich dwóch wieków. Można powiedzieć, że pierwsze kroki kształtowania się tej tożsamości sięgają końca XIX wieku, kiedy region Lewantu był częścią Imperium Osmańskiego i pojawiły się naciski, aby język turecki był narzucony na objęte przez Imperium regiony, zastępując w Palestynie rozpowszechniony już język arabski. Kolejnym kluczowym na tej drodze wydarzeniem był mandat brytyjski przynoszący swoje wpływy, a w konsekwencji otwierający drzwi dla ruchu syjonistycznego. Wszystkie te czynniki wpłynęły na wzmocnienie się przynależności do narodowej wspólnoty palestyńskiej. Częścią tej wspólnoty – o wiele większą, niż obecnie – od zawsze byli również chrześcijanie palestyńscy, obok swoich muzułmańskich sąsiadów.

                Chrześcijanie palestyńscy są bezpośrednim kontynuatorem tradycji pierwszych kościołów chrześcijańskich na świecie. Palestyna jest kolebką Kościoła. Kościoła, który nigdy nie przestał być obecny w Ziemi Świętej pomimo różnorodnych wyzwań. To sprawia, iż przywiązanie chrześcijan palestyńskich do ich ziemi ma nie tylko patriotyczny, ale także duchowy charakter. To dlatego dziś arabscy chrześcijanie w Ziemi Świętej wzdrygają się słysząc słowo „mniejszość”. Ciężko wszak pogodzić się z faktem topnienia wspólnoty chrześcijan w miejscu, gdzie wszystko się zaczęło.

Ilu jest palestyńskich chrześcijan w Ziemi Świętej?

Obecnie na świecie żyje około pół miliona chrześcijan palestyńskich, jednak… większość z nich poza Palestyną. Dziś na Zachodnim Brzegu Jordanu oraz w Strefie Gazy (a więc w Autonomii Palestyńskiej) oraz w Jerozolimie mieszka łącznie 50 tysięcy chrześcijan palestyńskich. Na terytoriach Izraela, wspólnota arabskich chrześcijan różnych denominacji liczy sobie 120 tysięcy. Odsetek tej wspólnoty jednak regularnie spada ze względu na sytuację polityczną i ekonomiczną. Na początku XX w. w Palestynie (a więc na terenach Autonomii i Izraela) odsetek chrześcijan wynosił 12%. Dziś jest ich… poniżej 1%.

                Wspólnota arabskich chrześcijan reprezentowana jest przez… 13 denominacji!

5 wspólnot prawosławnych:

• Kościół grecko-prawosławny
• Apostolski Kościół Ormiański
• Syryjski Kościół Ortodoksyjny
• Kościół chaldejski
• Koptyjski Kościół Ortodoksyjny

6 wspólnot katolickich:

• rzymsko-katolicki (nazywany na Bliskim Wschodzie kościołem łacińskim)
• grecko-katolicki
• obrządku ormiańskiego
• maronicki
• obrządku syryjskiego
• obrządku chaldejskiego

Istnieje także Kościół katolicki obrządku koptyjskiego, jednak przede wszystkim w Egipcie – w Ziemi Świętej nie ma swoich przedstawicieli.

2 wspólnoty protestanckie:

• Kościół ewangelicki
• Kościół anglikański

Znaczną większością wśród tych wspólnot stanowią chrześcijanie kościoła grecko-katolickiego. Największymi społecznościami chrześcijańskimi w Autonomii Palestyńskiej jest region Betlejem (50% chrześcijan z Autonomii mieszka właśnie w Betlejem), natomiast 70% chrześcijan z terytoriów Izraela mieszka w regionie Galilei.

Wyzwania stojące przed wspólnotą palestyńskich chrześcijan

Przed wspólnotą palestyńskich chrześcijan stoi wiele wyzwań. Przede wszystkim jest nim sytuacja polityczna. Dziś znakomita większość Palestyńczyków to wyznawcy sunnickiego islamu. Dyskryminacja, której doświadczają od kilkudziesięciu lat nie oszczędza jednak także i chrześcijan. Wojna z 1948 roku, wojna z 1967 roku, Intifady w latach 1980 oraz 2000, ograniczenia wolności obywatelskich, z tym wszystkim mierzą się dziś palestyńscy chrześcijanie mieszkający na Zachodnim Brzegu Jordanu, w Jerozolimie i Strefie Gazy.

To właśnie te warunki popychają wspólnotę chrześcijan w stronę migracji z kraju. Odsetek chrześcijan w Ziemi Świętej stale spada. Według organizacji Diyar, powodami migracji są:

• 32% brak wolności i bezpieczeństwa
• 26% stałe pogarszanie się sytuacji ekonomicznej
• 20% brak stabilności i prześladowanie
• 12% wyjazd na studia i późniejsza decyzja o pozostaniu w nowym kraju
• 10% inne

Te dane w jasny sposób ukazują, iż chrześcijanie emigrujący z kraju poszukują lepszego życia, godności  i sprawiedliwości. Zakończenie trwającej okupacji mogłyby w sposób znaczący przyczynić się do zmiany tej sytuacji i uratowania wspólnoty. Wśród lokalnych chrześcijan krążą nawet pogłoski o tym, iż to władze kościelne różnych denominacji, kierując się pragnieniem zachowania wspólnoty na miejscu, zwracały się do ambasad krajów, do których najczęściej wyjeżdżają chrześcijanie, aby nie wydawały wiz chrześcijanom.

Inny świat chrześcijaństwa w Ziemi Świętej

                Ale to nie wszystko. W Ziemi Świętej chrześcijan jest o wiele więcej. Nie są to jednak członkowie rdzennych wspólnot Bliskiego Wschodu. Te wspólnoty można podzielić na dwie grupy:

• Chrześcijańscy imigranci spoza Bliskiego Wschodu (z krajów byłego Związku Radzieckiego, z krajów afrykańskich – głównie Etiopii – oraz z Dalekiego Wschodu). Wśród nich są także chrześcijanie obrządku rzymsko-katolickiego, co ciekawe… modlący się w języku hebrajskim! (Tak, katolicy z Dalekiego Wschodu modlą się w Izraelu po hebrajsku)*
• Wspólnota żydów mesjanistycznych – jest to ruch we wspólnocie żydów (zarówno w Izraelu jak i poza jego granicami), którzy rozpoznają w Jezusie Zbawiciela, jednak zachowują swoją żydowską tożsamość i tradycje. To właśnie ze względu na ich zachowanie żydowskiej i izraelskiej tożsamości, wspólnota żydów mesjanistycznych nie zawiązuje bliskich kontaktów z palestyńskimi chrześcijanami, pomimo tego, iż to właśnie ci drudzy są bezpośrednią i nieprzerwaną kontynuacją rozpoczętej przez uczniów Jezusa misji opisanej w Dziejach Apostolskich.

*(przyp. tłum. czyli Sylwii) Poznałam pewnego duchownego katolickiego w Tel Avivie opiekującego się wspólnotą hebrajskojęzycznych katolików w Izraelu. Kiedy zapytałam go, dlaczego ta wspólnota nie ma praktycznie żadnego kontaktu ze wspólnotą rdzennych chrześcijan, odpowiedzi padło kilka:

• Katolicy z krajów afrykańskich i z Dalekiego Wschodu przyjeżdżają do Izraela głównie jako uchodźcy lub imigranci zarobkowi. Poszukują więc wsparcia u władz izraelskich. Nie mają żydowskiego pochodzenia, stąd o wsparcie niełatwo, jednak ich wyjściowa trudna sytuacja nie sprzyja im w poznawaniu lokalnej kultury, kontekstu politycznego.
• Często nawet nie mają pełnej wiedzy na temat toczącego się konfliktu, dzieli ich z Palestyńczykami bariera kulturowa i językowa.
• Bariera jest także po stronie palestyńskich chrześcijan, którzy znając swoje bliskowschodnie korzenie sięgające początków chrześcijaństwa, nie czują bezpośredniego „połączenia” ze wspólnotą imigrantów, na dodatek mówiącą po hebrajsku. Tym bardziej, że wspólnota tych imigrantów liczy sobie już kilkadziesiąt tysięcy, być może jest już nawet większa od wspólnoty chrześcijan rdzennych. W ten sposób mamy w Ziemi świętej kilka odrębnych chrześcijańskich światów…

PS Ziemia Święta to miejsce szczególne. Tworzy ją nie tylko różnorodny koktajl mieszkańców, ale także… pielgrzymi wszystkich religii monoteistycznych udający się do Ziemi Świętej w poszukiwaniu bliskiej relacji z Bogiem. Ty także jesteś częścią tej wyjątkowej wspólnoty! Jeśli marzysz o pielgrzymce do Ziemi Świętej lub pragniesz wrócić do swoich wspomnień, zapraszam cię do dołączenia do mojej listy mailingowej. Dzielę się tam z Tobą medytacyjną muzyką chrześcijańską zabarwioną melodiami Bliskiego Wschodu.